Wednesday, July 16, 2008

Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ

Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ

Χθες Σήμερα Αύριο

Του Αντωνίου Χ. Ανεσιάδη

Η έκταση

Η καλλιεργούμενη έκταση ου Νομού Σερρών ανέρχεται σε 1.671.896 στρέμματα. Αποτελεί το 4,82% της καλλιεργούμενης έκτασης της Ελλάδος (39.618.403 στρέμματα)

Από την παραπάνω έκταση αρδεύονται τα 692.394 στρέμματα (σε σύνολο χώρας 13.284,371 στρεμ.-5,2%-)

Η καλλιεργούμενη έκταση χρησιμοποιείται

- για αροτραίες καλλιέργειες 1.414.906 στρέμ. (σε σύνολο χώρας 22.833.408 στρ.-6,2%).

-για κηπευτικά 43.910 στρέμματα (σε σύνολο χώρας 1.194.596 στρ.-3,67%).

-για δενδρώδεις καλλιέργειες 63.364 στρ.(σε σύνολο χώρας 9.422.634 στρ.-6,72%).

-για βοσκότοπους αγρανάπαυση κλπ. 149.716 στρέμματα.

Ο κάμπος των Σερρών διασχίζεται σε μήκος 90 χιλιομέτρων από τον ποταμό Στρυμώνα και έναν μικρότερο τον Αγγίτη.Η ελάχιστη ροή του Στρυμώνα, τους θερινούς μήνες ανέρχεται σε 12,8 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο, ενώ τους μήνες Φεβρουάριο έως Μάιο η ροή του νερού κυμαίνεται από 330 έως 570 κ.μ το δευτερόλεπτο. Η λίμνη Κερκίνη αποτελεί τον τεχνητό ταμιευτήρα του νερού Στρυμώνα.

Ο Πληθυσμός

Η εξέλιξη του πληθυσμού.

1928 181.266

1951 221.908

1961 239.672

1971 202.888

1981 196.144

1991 192.828

2001 200.916

Χωροταξική κατανομή του πληθυσμού

1991 2001

Σέρρες 49.380 54.266

Σιδηρόκαστρο 5.337 5.711

Νιγρίτα 6.186 5.556

Ν.Ζίχνη 2.443 2.421

157 χωριά 129.482 132.962

Μεταξύ των 157 χωριών μόνον σε 8 χωριά κατοικούν περισσότερα από 2.000 άτομα, ενώ ο πληθυσμός σε 106 χωριά είναι μικρότερος των 1.000 κατοίκων.

Από το 1999 τα χωριά έχουν συνενωθεί σε 22 Καποδιστριακούς Δήμους ενώ παρέμειναν ανένταχτες 4 κοινότητες.

Το μέγεθος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων

Στα 55 χωριά και πόλεις του κάμπου των Σερρών (βλέπε σελ.79 «Ο ΚΑΜΠΟΣ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ» Ν.Η. Αναγνωστοπούλου 1937) οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις (αγροτικός κλήρος) το 1932 κυμαινόταν από 13 έως 36 στρέμματα, τα οποία είναι διαχωρισμένα σε τρία τουλάχιστον τεμάχια. Η έκταση αυτή αυξανόταν ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών (1/4 του κλήρου ανά 2 παιδιά).

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 1971 η εικόνα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων ήταν η ακόλουθη.

Μέγεθος εκμεταλλεύσεων

Αριθμός Εκμεταλλεύσεων

% επι του συνόλου των εκτάσεων

Συνολική έκταση

% επι της καλλιεργούμενης έκτασης

0 έως 10 στρέμματα

5.180

13,3

27.840

1,92

10 " 30 "

15.500

39,9

348.000

24,01

30 " 50 "

11.180

28,8

418.180

28,86

50 " 100 "

5.600

14,4

363.040

25,05

100 " 200 "

980

2,5

135.260

9,33

200 " 500 "

360

0,9

112.820

7,79

500 και άνω

60

0,2

44.020

3,04

Σύνολο

38.860

100,0

1.449.160

100,00

Σύμφωνα με στοιχεία του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Επιδοτήσεων (ΟΣΔΕ) στο νομό Σερρών τα έτη 2000,2001 και 2002 υπήρχαν 31.737 αγροτικές εκμεταλλεύσεις, έναντι των 38.860 αγροτικών εκμεταλλεύσεων του 1971 ,ενώ το τρέχον έτος, μετά και τις μεταβιβάσεις των δικαιωμάτων προβλέπεται να περιορισθούν σε 29.000 αγροτικές εκμεταλλεύσεις.

Τα στοιχεία αυτά τα παραθέτουμε με την σημείωση ότι δηλώσεις ΟΣΔΕ υποβάλουν πολλές φορές και τα δύο μέλη της οικογένειας.

Για να έχουμε πληρέστερη εικόνα οφείλουμε να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της απογραφής της 17ης Μαρτίου 1991 από το σύνολο των 65.657 ατόμων που ήταν ο ενεργός πληθυσμός του νομού οι 25.657 δηλαδή το 39,36% απασχολούνταν με την γεωργία ,έναντι του 13,98%σε επίπεδο χώρας .Συνεπώς ο αριθμός των αγροτικών νοικοκυριών που ασχολούνται αποκλειστικά με την αγροτική οικονομία είναι σημαντικά μικρότερος των 25.000.

Διαφωτιστικός είναι και ο παρακάτω πίνακας με τις εκμεταλλεύσεις πουυ δηλώθηκαν στο ΟΣΔΕ του 200στις επαρχίες Σερρών ,Σιντικής και Φυλλίδος.

μέγεθος εκμετάλλευσης

Αριθμός

%

μέγεθος εκμετάλλευσης

Αριθμός

στρέμματα

εκμεταλλεύσεων

στρέμματα

εκμεταλλεύσεων

3 έως 10

3.836

18,0

3 έως 10

3.836

18,0

11 έως 20

3.945

18,5

11 έως 30

7.105

33,3

21 έως 30

3.160

14,8

31 έως 50

3.845

18,0

31 έως 40

2.231

10,4

51 έως 100

3.737

17,5

41 έως 50

1.614

7,6

101 έως 200

1.876

8,8

51 έως 75

2.430

11,4

201 έως 400

921

4,3

75 έως 100

1.307

6,1

πάνω από 500

47

0,2

101 έως 150

1.272

6,0

Σύνολο

21.367

100,0

151 έως 200

604

2,8

201 έως 400

842

3,9

401 έως 500

79

0,4

πάνω από 500

47

0,2

Σύνολο

21367

100,0

Η εξέλιξη των καλλιεργειών

Την τριετία 1930- 1931μέχρι1932-1933 κατά μέσο όρο (βλέπε σελ.105 και επ. Ν. Η. Αναγνωστοπούλου «Ο ΚΑΜΠΟΣ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ») βρίσκουμε στα 29 χωριά του κάμπου των Σερρών τις παρακάτω καλλιέργειες: (στην δεύτερη στήλη αναγράφονται οι καλλιέργειες όπως δηλώθηκαν στα ίδια χωριά στις δηλώσεις ΟΣΔΕ του 2007).

Κριθάρι

74.427

στρέμματα

23.391

στρέμματα

Αραβόσιτος

47.744

στρέμματα

102.347

στρέμματα

Βρώμη

3.150

στρέμματα

0

Μηδική

7.437

στρέμματα

37.750

στρέμματα

Σονός

1.511

στρέμματα

0

Κοπτολίβαδα

4.240

στρέμματα

0

Βίκος

878

στρέμματα

287

στρέμματα

Ρόβι

3.087

στρέμματα

0

Βαμβάκι

25.141

στρέμματα

73.056

στρέμματα

Σιτάρι Μαλακό

55.851

στρέμματα

41.800

στρέμματα

Σιτάρι Σκληρό

Σίκαλη

23.968

στρέμματα

0

Κεχρί

4.362

στρέμματα

0

Φασόλια

4.592

στρέμματα

637

στρέμματα

Ρεβύθια

1.685

στρέμματα

0

Φακή

767

στρέμματα

0

Μπιζέλια

117

στρέμματα

0

Σουσάμι

10.906

στρέμματα

0

Γλυκάνισος

80

στρέμματα

0

Κουκιά

407

στρέμματα

0

Καπνός

3.072

στρέμματα

1.406

στρέμματα

Καρπούζια

5.852

στρέμματα

122

στρέμματα

Πεπόνια

2.222

στρέμματα

58

στρέμματα

Πατάτες

1.810

στρέμματα

4.054

στρέμματα

Κρεμύδια

814

στρέμματα

120

στρέμματα

Σκόρδα

357

στρέμματα

30

στρέμματα

Όπιο

50

στρέμματα

0

Κάναβις

20

στρέμματα

0

Λινάρι

15

στρέμματα

0

Αμπέλια

0

412

στρέμματα

Ελαιοκράμβη

0

2.767

στρέμματα

Ζαχαρότευτλα

0

14.488

στρέμματα

Ελιές

0

5.808

στρέμματα

Αμύγδαλα

0

420

στρέμματα

Ρύζι

0

21.338

στρέμματα

Βιομ.Τομάτα

0

1.013

στρέμματα

Κηπευτικά διάφορα

0

256

στρέμματα

Δένδρα

0

2.976

στρέμματα

Αγρανάπαυση

0

8.879

στρέμματα

Σταύλοι

0

798

στρέμματα

Συγκαλλλιέργεια

270

στρέμματα

Σύνολο

284.562

στρέμματα

344.483

στρέμματα

Ενώ εκτρέφονται στα εν λόγω 29 χωριά του κάμπου:

Όρνιθες 132.000

Πρόβατα 68.000

Αίγες 12.800

Βόδια 14.500

Αγελάδες 8.000

Βουβάλια 3.600

Χοίροι 4.000

Άλογα 3.000

Όνοι 3.900

Ημίονοι 105

Όπως φαίνεται και από τα στοιχεία η καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών τ0 1930-1933 αποτελεί το 30% της καλλιεργουμένης έκτασης. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι τα κτηνοτροφικά φυτά την εποχή αυτή χρησιμοποιούνται πέραν της παραγωγής γάλακτος και ως πηγή ενέργειας για την καλλιέργεια των χωραφιών.

Άξιο μνείας είναι και το γεγονός ότι και στα 29 χωριά καλλιεργούνται: το σιτάρι, το κριθάρι, η σίκαλη, ο αραβόσιτος τα φασόλια, το σουσάμι, η μηδική, ενώ στα 28 καλλιεργείται το βαμβάκι, στα 27 χωριά καρπούζια πεπόνια και στα 25 σκόρδα και κρεμμύδια.

Πιστεύουμε ότι την εποχή αυτή η αγροτική παραγωγή είναι προσανατολισμένη στην παραγωγή προϊόντων είτε για αυτοκατανάλωση από τους αγρότες (σιτάρι, φασόλια, σουσάμι καρπούζια πεπόνια, σκόρδα, κρεμμύδια) είτε για πηγή δύναμης (ενέργειας)

(αραβόσιτος ,μηδική, κριθάρι) για την καλλιέργεια των χωραφιών είτε για παραγωγή και οικοδομικών υλικών (σανός σικάλεως).

Σύμφωνα με τα ιστορικά δεδομένα στο νομό Σερρών οι παραδοσιακές καλλιέργειες είναι:

Σιτάρι-κριθάρι- Σίκαλη: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (2003) 576.000 στρ.και μέγιστη (1982) 850.0000 στρέμ.

Αραβόσιτος: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (1995) 120.000 στρ. και μέγιστη (2001) 262.000 στρ.

Καπνός με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (2003) 45.000 στρ. και μέγιστη (1982) 63.000 στρ.

Ρύζι: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (2002) 33.000 στρ. και μέγιστη (1982) 63.000 στρ.

Βαμβάκι: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (1982) 24.000 στρ. και μέγιστη (2003) 324.000 στρ.

Πατάτες: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (2003) 6.000 στρ. και μέγιστη (1982) 11.000 στρ.

Σε μικρότερες εκτάσεις παραδοσιακές καλλιέργειες που εξακολουθούν να υπάρχουν είναι:

Αχλάδια, μήλα : 350 στρέμματα περίπου.

Κεράσια –βερίκοκα-ροδάκινα: 500 στρέμματα περίπου.

Μηδική με ελάχιστη έκταση (1979) 20.800 στρ. και μέγιστη (1982) 172.000 στρ.

Αραχίδα: 500 στρ. περίπου

Αμπέλια :6.000 στρ. περίπου

Φασόλια: 1.000 στρ. περίπου

Κηπευτικά: 11.000 στρ. περίπου

.Την δεκαετία του 60 προστέθηκε η καλλιέργεια 50.000 έως 80.000 στρεμμάτων ζαχαρότευτλων, με την ίδρυση του εργοστασίου Ζάχαρης της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης.

Την δεκαετία του 70 έγινε προσπάθεια καλλιέργειας αρωματικών φυτών με ένα φιλόδοξο πρόγραμμα οικονομικών ενισχύσεων του Υπουργείου Γεωργίας το οποίο όμως δεν στέφθηκε με επιτυχία.

Η καλλιέργεια βιομηχανικής τομάτας την ίδια περίοδο με την δημιουργία τεσσάρων κονσερβοποιείων έδωσε μεγάλες προσδοκίες. Στα χρόνια που ακολούθησαν η τοματοκαλλιέργεια κάλυπτε πάνω από 50.000 στρέμματα.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ (πηγή: Εθνική στατιστική Υπηρεσία 2003)

Είδος καλλιέργειας ΕΚΤΑΣΕΙΣ (στρέμματα)

Σύνολο Ελλάδος Ν.Σερρών %

Σιτηρά

Σιτάρι Μαλακό

1.454.635

13.265

0,91%

Σιτάρι Σκληρό

7.110.049

548.201

7,71%

Κριθάρι

1.072.484

14.951

1,39%

Βρώμη

425.087

64

0,02%

Σίκαλη

148.712

1.606

1,08%

Αραβόσιτος

2.363.524

205.585

8,70%

Αραβόσιτος Συγκαλιέργειας

35.495

0

0,00%

Ρύζι

225.836

33.879

15,00%

Λοιπά σιτηρά

13.696

779

5,69%

Σύνολο Σιτηρών

12.849.518

818.330

6,37%

Βιομηχανικά και αρωματικά φυτά

Καπνός

561.920

45.810

8,15%

Βαμβάκι

3.777.779

364.396

9,65%

Ζαχαρότευτλα

413.523

57.644

13,94%

Ηλίανθος

105.059

455

0,43%

Αραχίδα

4.861

188

3,87%

Αρωματικά φυτά

11.446

362

3,16%

Σουσάμι

1.033

54

5,23%

Σόγια

83

0

0,00%

Λοιπά

11.397

30

0,26%

Σύνολο

4.875.655

468.577

9,61%

Κτηνοτροφικά φυτά

Καρπό σύνολο

113.240

80

0,07%

Μπιζέλια 7.887

80

Καλαμπόκι χλωρό 56.746

40

Σανό χόρτο

2.285.119

59.662

2,61%

Γρασίδια

753.720

750

0,10%

Σύνολο

3.152.072

60.492

1,92%

Βρώσιμα όσπρια

Φασόλια

77.594

772

0,99%

Συγκαλλιέργεια

21.013

0

0,00%

Κουκιά

21.450

0

0,00%

Λιθούρια

2.596

0

0,00%

Ρεβίθια

16.224

10

0,06%

Μπιζέλια

3.193

2

0,06%

Φακή

7.129

0

0,00%

Λοιπά

2.138

0

0,00%

Σύνολο

151.337

784

0,52%

Λαχανικά

Λάχανα-κουνουπίδια

134.754

1.219

0,90%

Πράσα

20.321

426

2,10%

Κρεμμύδια ξερά

77.641

719

0,93%

Βιομηχανική τομάτα

205.672

16.566

8,05%

Τομάτα νωπή χρήσ

181.627

2.004

1,10%

Φασολάκια χλωρά

83.278

1.860

2,23%

Κολοκυθάκια

52.076

254

0,49%

Λοιπά λαχανικά

402.554

4.624

1,15%

Σύνολο

1.157.923

27.672

2,39%

ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΗ

Καλλιέργειες Εκτάσεις σε στρέμματα

Σύνολο Ελλάδος Ν.Σερρών %

Αροτραίες

21.762.497

1.359.615

6,25%

Κηπευτικά

1.163.443

33.155

2,85%

Αγρανάπαυση

4.491.357

11.741

0,26%

Ελαιώνες

7.805.222

37.649

0,48%

Αμπελοι

1.313.197

6.272

0,48%

Δενδρώδεις

10.019.519

74.992

0,75%

Σύνολο 46.555.235 1.523.424

Εδάφη που χρησιμοποιούνται ως βοσκότοποι 148.472 στρέμματα

Αρδευθείσες καλλιέργειες

Αροτραίες 9.465.079 746.275

Κηπευτικά 1.117.425 33.155

Δενδρώδεις 3.527.374 32.223

Άμπελοι 421.069 2.064

Σύνολο 14.530.947 813.717

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ (σε χιλιάδες στρέμματα)

Προϊόν/ έτος

1982

1983

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1995

2002

2003

Μαλακό Σιτάρι

535

465

204

146

119

127

125

86,4

78,4

133,2

15,6

13,2

Σκληρό Σιτάρι

140

135

369

500

490

475

530

663,4

668,1

503,3

548,7

548,2

Κριθάρι

175

220

213

158

158

160

145

98,5

80,6

109,6

20,3

14,9

Σύνολο Σιτιρών

850

820

786

804

767

762

800

848,3

827,1

746,1

584,6

576,3

Αραβόσιτος

196

220

217

215

258

263

199

206,2

262,7

120,9

183,8

205,6

Ρύζι

63

56

45

46

56

65

57,5

53,3

53,4

45,3

33,5

37,9

Σύνολο

259

276

262

261

314

328

256,5

259,5

316,1

166,2

217,3

239,5

Σύνολο Δημητρ/κων

1109

1096

1048

1065

1081

1090

1056,5

1108

1143

912,3

801,9

815,8

Προϊόν/ έτος

1982

1983

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1995

2002

2003

Βαμβάκι

24,5

39

65

85

77

126,8

126,8

121,7

120,9

268

374

364,4

ζαχαρότευτλα

47

50

77

76

43

53

74,8

65

66,5

59,4

52

57,6

καπνός

105

101

102

106

102

95

85,7

69,8

68,8

49

46,8

45,8

Μηδική

172

170

170

166

147

140

134,9

131,9

132,6

93,4

93

34,4

Βιομηχ.τομάτα

46

54

47

15

20

24

25,8

25,7

33,3

28,2

18,6

16,6

πατάτες

11

13

13

10

9,1

8,9

9,2

7,8

7,9

7,9

10

6,3

Σύνολο

405,5

427

474

458

398,1

447,7

457,2

421,9

399

505,9

594,4

525,1

Γενικό Σύνολο

1514,5

1523

1522

1523

1479

1538

1513,7

1530

1542

1418

1396

1340,9

Όπως γίνεται φανερό την 10ετία του 1980 οι καλλιεργούμενες εκτάσεις με δημητριακά καλύπτουν τα 2/3 της καλλιεργήσιμης γης,ενώ την 10ετία του 1990 μειώνεται προς όφελος κυρίως του βαμβακιού που από 24.500 στρέμματα του 1982 πέρασε στα 121.700 στρέμματα το 1990 για να ξεπεράσει το 2003 τα 364.000 στρέμματα.

Η καλλιέργεια βαμβακιού ουσιαστικά αντικατέστησε στον κάμπο:

-όλες τις καλλιέργειες σιτηρών

-μέρος των εκτάσεων μηδικής και ζαχαρότευτλων.

Στις ημιορεινές εκτάσεις Δραβήσκο , Πεθελινο, Αλιστράτη κλπ, αντικατέστησε μέρος της καλλιέργειας σιτηρών και ζαχαρότευτλων.

Σημαντική είναι και η καλλιέργεια καπνού που από την απελευθέρωση του νομού Σερρών αδιάκοπα στήριξε αποκλειστικά την οικονομία πολλών χωριών αλλά και ολόκληρου του νομού Σερρών.

Προς νέο ισοζύγιο προϊόντων μετά την εφαρμογή της νέας Κ.Α.Π.

Η εφαρμογή της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής βρίσκει πολλούς αγρότες μας να μην έχουν προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα με συνέπεια να δυσκολεύονται να κατανοήσουν την μεγάλη αλλαγή που επήλθε στην Αγροτική Πολιτική και άρα στο εισόδημά τους .

Στο Ν. Σερρών έχουν υποβληθεί το 2006 , πρώτο έτος εφαρμογής της νέας Κ.Α.Π., 31.737 αιτήσεις Ο.Σ.Δ.Ε,(25.099 αιτήσεις στις τρεις επαρχίες Σερρών Παγγαίου Σιντικής , δικαιοδοσίας Ε.Α.Σ. Ν Σερρώνκαι 6.638 αιτήσεις στην επαρχία Βισαλτίας, δικαιοδοσίας της ομώνυμης Ε.Α.Σ.).

Θεωρούμε ότι ο αριθμός αυτός των εκμεταλλεύσεων δεν ανταποκρίνεται στον πραγματικό αριθμό των αγροτικών εκμεταλλεύσεων του Ν.Σερρών. Πιστεύουμε ότι μετά τις μεταβιβάσεις που έγιναν, θα έχουμε έναν αριθμό αγροτικών εκμεταλλεύσεων σημαντικά μικρότερο αλλά και πάλι μακριά από την πραγματικότητα.

Όπως είναι γνωστό με την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ το εισόδημα των αγροτών διαμορφώνεται κατά ένα μεγάλο μέρος από τα «δικαιώματα» δηλαδή από ένα σταθερό εισόδημα που δεν συνδέεται με το είδος της καλλιέργειας και καλύπτει τις σταθερές δαπάνες και που στο σύνολο του Νομού Σερρών ανέρχεται σε 155 εκκ. ευρώ, και από ένα εισόδημα που είναι συνδεδεμένο με το είδος της καλλιέργειας και ανέρχεται στο σύνολο του Ν Σερρών σε 50.000 εκκ. ευρώ.

Το πρώτο το εισπράττει ο αγρότης μέσω της υποβολής κάθε χρόνο της αίτησης Ο.Σ.Δ.Ε, αρκεί να τηρεί τους κανόνες της πολλαπλής συμμόρφωσης. Σημειώνεται ότι τα δικαιώματα συνοδεύονται πάντοτε με επιλέξιμη έκταση ή με ζώα. Επιλέξιμες εκτάσεις μέχρι και το 2007 είναι οι εκτάσεις που δεν είναι βοσκότοποι, ή δεν καλλιεργούνται με μόνιμες καλλιέργειες, ή ντομάτες η πατάτες ή κηπευτικά .ενώ από το 2008 επιλέξιμες εκτάσεις θεωρούνται όλες οι εκτάσεις εκτός από δάση (τα δένδρα που δίδουν καρπό με κέλυφος υπάγονται σε ιδιαίτερο καθεστώς). Επιλέξιμες εκτάσεις είναι και οι βοσκότοποι για τους κτηνοτρόφους που ενεργοποιούν εκτατικά δικαιώματα.

Το δεύτερο εισόδημα, δηλαδή το συνδεδεμένο, αποτελείται:

-από την εμπορική αξία του προϊόντος.

-από τυχόν επιδοτήσεις (ισχύουν για την καλλιέργεια βαμβακιού, του ρυζιού, του πιστοποιημένου σκληρού σιταριού ,των ενεργειακών προϊόντων ,των ζαχαρότευτλων και της βιομηχανικής τομάτας) που είναι συνδεδεμένες με την παραγωγή.

-από το ποιοτικό παρακράτημα ,δηλαδή το ποσό που παρακρατείτε (μέχρι 10%) από τα δικαιώματα και διανέμονται μόνον σε όσους τα καλλιεργούν.

( το ποσό αυτό δεν μπορεί να προϋπολογισθεί, πάντοτε υπολογίζεται μετά την επεξεργασία των δηλώσεων του ΟΣΔΕ και εξαρτάται από την έκταση που καλλιεργήθηκε με το συγκεκριμένο προϊόν. Μπορεί να είναι όσο και το ποσό της παρακράτησης/κατά στρέμμα αλλά και ενδεχόμενα μικρότερο ή μεγαλύτερο της παρακράτησης) .

Με δεδομένα τα παραπάνω είναι αυτονόητο ότι οι προοπτικές καλλιέργειας είναι συνειφασμένες με το εισόδημα που είναι συνδεδεμένο με την παραγωγή, δηλαδή ο αγρότης θα καλλιεργήσει το ΑΛΦΑ ή ΒΗΤΑ προϊόν ανάλογα με το προσδοκόμενο εισόδημα που συνδέεται με την παραγωγή του.

Θεωρούμε ιδιαίτερα χρήσιμο να παραθέσουμε τα στοιχεία που κάθε αγρότης οφείλει να γνωρίζει για να προχωρήσει στην επιλογή της καλλιέργειας που θα του προσδώσει το μεγαλύτερο εισόδημα.

Συγκριτικά στοιχεία των κυριότερων καλλιεργειών

(ΚΟΣΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ κατά στρέμμα)

Καλλιέργεια

Αραβόσιτος

Βαμβάκι

Σιτάρι

Ζαχ/τευτλα

Βιομ.Τομάτα

Σπόρος

σπορόφυτα

Ενοίκιο

30

30

30

30

30

30

Όργωμα

10

10

10

10

10

10

Φρέζα

10

10

10

10

10

10

Άρδευση

20

20

20

20

20

20

Σπορά

5

5

5

5

5

12

Σύνολο σταθερών

75

75

75

75

75

82

Σκαλιστικά

5

10

0

5

15

10

Σκάλισμα

0

5

0

0

60

5

Ζiζανιοκτόνα

13

10

4

13

8

3

Εντομοκτόνα

0

15

0

9,6

11

11

Ζιζανιοκτονία

3

3

3

3

3

3

Εντομοκτονία

0

10

0

17,7

15

15

Σπόρος

18

10

15

5,9

6

100

Λίπασματα

37

22

22

32

45

45

Αποφυλωτικά

0

8

0

0

0

0

Συγκομιδή-μεταφορά

12

30

12

54,6

164

164

Σύνολο μεταβλητών

88

123

56

140,8

327

356

Μείον συνδεδεμένη στρεμματική ενίσχυση + ποιοτικό παρακράτημα

4

68

11

40,33

145

195

Γ. Σ. μεταβλητών δαπανών

84

55

45

100,47

182

161

Κόστος καλ/ργειας

159

130

120

175,47

257

243

Είναι αυτονόητο ότι τα παραπάνω στοιχεία σύνθεσης του κόστους διαφέρουν από παραγωγό σε παραγωγό και από περιοχή σε περιοχή. Έτσι ,για παράδειγμα έχουμε συμπεριλάβει κόστος άρδευσης και στα σιτηρά. Αυτό ισχύει σε χωράφια που υπάγονται στους Τ.Ο.Ε.Β. αλλά δεν ισχύει σε χωράφια εκτός Τ.Ο.Ε.Β. Για πααράδειγμα:Το ελάχιστο κόστος καλλιέργειας σκληρού σιταριού σύμφωνα με τον πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ροδολείβους κο Κυριάκο ΝΑΚΟ ,ανέρχεται σε 75 ευρώ και με εκτιμώμενη στρεμματική απόδοση 200 κιλά.

Έσοδα (η ποσότητα σε κιλά και η αξία σε ευρώ)

Είδος καλλιέργειας

απόδοση

τιμη/κιλό

εισόδημα/στρέμμα

Αραβόσιτος

χαμηλής απόδοσης

900

0,200

180,00

Μέτριας απόδοσης

1.200

0,200

240,00

Υψηλής απόδοσης

1.450

0,200

290,00

Βαμβάκι

χαμηλής απόδοσης

150

0,440

66,00

Μέτριας απόδοσης

270

0,440

118,80

Υψηλής απόδοσης

420

0,440

184,80

Σιτάρι

χαμηλής απόδοσης

150

0,200

30,00

Μέτριας απόδοσης

350

0,200

70,00

Υψηλής απόδοσης

650

0,200

130,00

Ζαχαρότετλα

χαμηλής απόδοσης

4.000

0,029

114,40

Μέτριας απόδοσης

7.000

0,029

200,20

Υψηλής απόδοσης

9.000

0,029

257,40

Βιομ.τομάτα

χαμηλής απόδοσης

4.000

0,078

312,00

Μέτριας απόδοσης

7.000

0,078

546,00

Υψηλής απόδοσης

9.000

0,078

702,00

Καθαρό εισόδημα

Καλλιέργεια έσοδα μετ/βλητές δαπάνες καθαρά έσοδα

Χαμηλής Μέτριας Υψηλή Χαμηλής Μέτριας Υψηλής Μ.Ο

Αραβόσιτος 180 240 290 84 96 156 206 152

Βαμβάκι 66 120 185 55 11 65 120 65

Σιτάρι 30 70 130 45 -15 35 85 35

Ζαχαρότευτα 115 200 257 100 15 100 157 90

Βιομ.Τομάτα 312 546 702 82 230 466 620 438

Πρωταρχική προϋπόθεση για την άσκηση κάποιου επαγγέλματος είναι ότι το εισόδημα από την άσκηση αυτού του επαγγέλματος να καλύπτει τις στοιχειώδες ανάγκες διαμονής και διατροφής του. Με δεδομένο λοιπόν το σημερινό βιοτικό επίπεδο και την εύκολη πρόσβαση στις επικοινωνίες, για να ασκήσει κάποιος το επάγγελμα του αγρότη θα πρέπει το συνολικό εισόδημα της οικογένειας του και άρα τις αγροτικής του εκμετάλλευσης να αγγίζει ένα ανεκτό όριο που εμείς προσδιορίζουμε στο 1,4 του εισοδήματος του βιομηχανικού εργάτη.

Οφείλουμε να προβούμε σε μια διάκριση μεταξύ του ανεκτού και του ικανοποιητικού εισοδήματος. Το πρώτο είναι κριτήριο για να παραμείνει κάποιος αγρότης στο χωριό, και να μην οδηγηθεί σε αναζήτηση της τύχης σε άλλο επάγγελμα. Το δεύτερο που το έχουμε προσδιορίσει σε 1,8 του εισοδήματος του βιομηχανικού εργάτη είναι κριτήριο για να θεωρείται κάποιος «επαγγελματίας αγρότης» για να προσπαθεί να βελτιώσει την αποδοτικότητά της εκμετάλλευσής του.

.

(Θα χρειαζόταν αρκετός χρόνος για να αναλύσουμε για το πώς έχουμε προσδιορίσει τους παραπάνω συντελεστές. Άλλωστε αυτό θα ενδιαφέρει περισσότερο αυτούς που ασχολούνται με τη θεωρία και τα μοντέλα λήψης απόφασης).

Συνεπώς στην προκειμένη περίπτωση το ετήσιο εισόδημα που προσδιορίζεται σήμερα είναι:

Ανεκτό (28 Ε χ 290 ημ.χ 1,4) = 11.368,00 ευρώ

Ικανοποιητικό (28 Ε χ 290 ημ χ 1,8) = 14.616,00 ευρώ

Έχοντας ως αφετηρία τα παραπάνω θα προσπαθήσουμε να βρούμε τις καλλιέργειες που μπορούν να δώσουν τα παραπάνω εισοδήματα ,πρώτον με βάση το αγροτικό εισόδημα όπως προσδιορίζεται από το Υπουργείο Οικονομικών,και ακολούθως σύμφωνα με τα δικά μας στοιχεία κόστους παραγωγής.

Σύμφωνα με το υπουργείο οικονομικών το αγροτικό εισόδημα κατά καλλιέργεια είναι:

Σιτάρι σκληρό 28,00 ευρώ/στρέμμα

Σιτάρι μαλακό 18,80 «

Αραβόσιτος 42,00 «

Βαμβάκι 60,60 «

Ζαχαρότευτλα 80,70 «

Βιομ.Τομάτα 139,40 «

Συνεπώς σύμφωνα με τα παραπάνω για να προκύψει το «ανεκτό» ετήσιο εισόδημα των 11.368,00 ευρώ θα πρέπει ο αγρότης να καλλιεργεί:

- 400 στρέμματα σιτάρι σκληρό ή

-600 στρέμματα σιτάρι μαλακό ή

- 270 στρέμματα αραβόσιτο ή

-190 στρέμματα Βαμβάκι ή

-140 στρέμματα Ζαχαρότευτλα ή

- 80 στρέμματα Βιομ.Τομάτα

Ενώ για το «ικανοποιητικό» ετήσιο εισόδημα των 14.616,00 ευρώ απαιτείται η καλλιέργεια:

- 520 στρέμματα σιτάρι σκληρό ή

-770 στρέμματα σιτάρι μαλακό ή

-350 στρέμματα αραβόσιτο ή

-240 στρέμματα Βαμβάκι ή

-180 στρέμματα Ζαχαρότευτλα ή

-100 στρέμματα Βιομ.Τομάτα

Στο Νομό Σερρών δεν υπάρχουν παρά 1400 εκμεταλλεύσεις με περισσότερα από 100 στρέμματα, τα οποία οπωσδήποτε δεν τα βρίσκουμε στον κάμπο. Συνεπώς σύμφωνα με την υπόθεση αυτή όσοι αγρότες μπορούν, φεύγουν από τα χωριά για να βρουν μια καλύτερη τύχη στις πόλεις.

Σύμφωνα με τα οικονομικά στοιχεία που παραθέσαμε (έσοδα μείον μεταβλητές δαπάνες) ο Μέσος Όρος του καθαρού αγροτικού εισοδήματος είναι:

Σιτάρι σκληρό 35 ευρώ/στρέμμα

Αραβόσιτος 152 «

Βαμβάκι 65 «

Ζαχαρότευτλα 90 «

Βιομ.Τομάτα 438 «

Συνεπώς για να προκύψει το «ανεκτό» εισόδημα απαιτείται να καλλιεργηθούν:

- 320 στρέμματα σιτάρι σκληρό ή

- 75 στρέμματα αραβόσιτο ή

-170 στρέμματα Βαμβάκι ή

-125 στρέμματα Ζαχαρότευτλα ή

- 25 στρέμματα Βιομ.Τομάτα

Θεωρούμε ότι η προσέγγιση αυτή είναι περισσότερο ρεαλιστική αλλά και δυναμική.

Το μοντέλο που προτείνουμε στους αγρότες δεν είναι επαναστατικό δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ούτε καινοτόμο ούτε προοδευτικό. Είναι ένα συντηρητικό μοντέλο αλλά και δυναμικό.

Συντηρητικό γιατί βασίζεται σε καλλιέργειες δοκιμασμένες στις εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες του Ν.Σερρών, αλλά και στα διάφορα μικροκλίματα των περιοχών. Δυναμικό γιατί περιλαμβάνει και καλλιέργειες μετρίου και υψηλού κινδύνου.

Το μοντέλο που προτείνουμε είναι:

- 60% της εκμετάλλευσης με καλλιέργειες (ας μου επιτραπούν οι εκφράσεις)

σταθερού και βεβαίου εισοδήματος .Τέτοιες καλλιέργειες θεωρούνται τα

σιτηρά, ο αραβόσιτος, το βαμβάκι, το ρύζι, τα ζαχαρότευτλα, ο καπνός και

ανάλογα με τα εδάφη οι δενδρώδεις καλλιέργειες.

- 20% της εκμετάλλευσης με καλλιέργειες υψηλού κινδύνου αλλά βεβαίας

είσπραξης ,όπως είναι η τοματο-καλλιέργεια.

- 10% της εκμετάλλευσης με όσπρια

- 10% της εκμετάλλευσης με νέες καλλιέργειες. ή νέες ποικιλίες.

Οι προϋποθέσεις εφαρμογής ενός τέτοιου μοντέλου απαιτεί μια ελάχιστη έκταση στο κάμπο 70 στρεμμάτων ή ξερικών πλέον των 250 στρεμμάτων.

Σύμφωνα με το προτεινόμενο μοντέλο εάν ένας αγρότης διαθέτει 70 στρέμματα θα πρέπει να καλλιεργήσει:

42 στρέμ. σιτάρι, βαμβάκι, αραβόσιτο, ρύζι ,ζαχαρότευτλα .

14 στρεμ. Βιομηχανική τομάτα

7 στρεμ όσπρια

7 στρεμ. οποιοδήποτε νέο προϊόν .

Στο ερώτημα στα 42 στρέμματα ποιες καλλιέργειες θα επέλεγα θα παρέπεμπα στον πίνακα με το καθαρό εισόδημα και ανάλογα θα είχα επιλέξει μεταξύ αυτών που έχουν υψηλές απαιτήσεις γόνιμων εδαφών και νερού, τον αραβόσιτο κατά 60% και τα υπόλοιπα 17 στρέμματα σιτηρά. Τα σιτηρά τα επιλέγουμε και για τον πρόσθετο λόγω ότι « ξεκουράζουν» το χωράφι.

Έτσι το εισόδημα που θα είχε προκύψει θα είναι:

- Από (25 στρ. χ 152 ευρώ) αραβόσιτο 3.800 ευρώ

- από (17 στρ. χ 35 ευρώ ) σιτηρά 595 ευρώ

- από (14 στρ. χ 438 ευρώ )βιομ. Τομάτα 6.132 ευρώ

- από (7 στρ. χ 300 ευρώ) όσπρια 2.100 ευρώ

- από (7 στρ. χ 30 ευρώ) νέες καλλιέργειες 210 ευρώ

Σύνολο 12.837 ευρώ ή κατά μέσο όρο 183 ευρώ το στρέμμα

Το μέγεθος της εκμετάλλευσης που επιλέξαμε , δεν είναι αντιπροσωπευτικό και μάλιστα με επιφυλάξεις παρά για το 19% των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και σε απόλυτους αριθμούς 4.151 αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Το επιλέξαμε για δείξουμε ότι ακόμη και στο μέγεθος αυτό και με τον καλύτερο συνδυασμό καλλιεργειών είναι δύσκολο να πλησιάσουμε σε ένα ικανοποιητικό αγροτικό εισόδημα.

Θεωρούμε ότι ως βάση μελέτης είναι μια εκμετάλλευση μεγέθους των 40 στρεμμάτων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μοντέλο για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας με την προϋπόθεση ότι θα είχε διευρυνθεί ο αριθμός των καλλιεργειών υψηλού κινδύνου αλλά βεβαίας είσπραξης για να μπορέσει να τροποποιηθεί το μοντέλο από 60-20-10-10 σε 40-50-10 η 40-45-10-5.

Με βάση το μοντέλο αυτό το εισόδημα που θα προκύψει είναι :

-από (10 στρ. χ 152 ευρώ)αραβόσιτο 1.520 ευρώ

-από ( 6 στρ. χ 35 ευρώ) σιτάρι 210 ευρώ

-από (20 στρ. χ 438 ευρώ) κηπευτικά 8.760 ευρώ

-από ( 4 στρ. χ 300 ευρώ) όσπρια 1.200 ευρώ

-από ( 2 στρ. χ 30 ευρώ) νέες καλλιέργειες 60 ευρώ

Σύνολο 11.750 ευρώ

Οι καλλιέργειες υψηλού κινδύνου αλλά βεβαίας είσπραξης για τις κλιματολογικές συνθήκες του νομού Σερρών θα μπορούσαν να προταθούν οι καλλιέργειες καρπουζιού ,πεπονιού, λαχανικών ,κηπευτικών, αλλά και ορισμένες καλλιέργειες οπορωφόρων δένδρων που ευδοκιμούν στις Σέρρες ,όπως αχλάδια μήλα,ρόδια δαμάσκηνα κλπ.

.

Για να χαρακτηρισθούν όμως οι καλλιέργειες αυτές βεβαίας είσπραξης θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο δημοπρατήριο αγροτικών προϊόντων, όπου τα αγροτικά προϊόντα θα αγοράζονται μετρητοίς σε τιμές αγοράς. Η δημιουργία δημοπρατηρίου θα ωφελήσει και στην αλλαγή της νοοτροπίας των αγροτών για την παραγωγή και διάθεση προϊόντων ανώτερης ποιότητας, και είναι μονόδρομος για αυτό που καλείται ποιοτική γεωργία.

Τον τελευταίο καιρό πολλοί μιλάνε για ποιοτική γεωργία ή για διαφορετική γεωργία ή για επιχειρηματική γεωργία.. Όταν μιλάμε για ποιοτική γεωργία χωρίς να έχουμε βάλει τις υποδομές που θα διασφαλίζουν την ποιοτική γεωργία ή την διαφορετική γεωργία ,κάνουμε πολιτική .

Η ποιοτική γεωργία απαιτεί πρωτίστως κρατικούς μηχανισμούς που να διασφαλίζουν , είτε πρόκειται για βιομηχανία επεξεργασίας είτε για τον τελικό καταναλωτή, την ποιότητα των προϊόντων.

Θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει ότι την δουλειά αυτή θα μπορούσε να την κάνει ο συνεταιρισμός. Ακούγεται καλά αλλά και αυτή η πρόταση είναι για να «κάνουμε πολιτική».

Όταν επιτρέπεται η συγκέντρωση αραβοσίτου ή βαμβακιού ή σιταριού σε χωράφια ή σε αλάνες για ποια ποιοτική γεωργία θα μιλάμε, η ποιοτική γεωργία βασίζεται εκτός των άλλων και στον υγειά ανταγωνισμό.

Το δημοπρατήριο αγροτικών προϊόντων μπορεί να τα διασφαλίσει όλα αυτά ουσιαστικά χωρίς άλλες γραφειοκρατικές διαδικασίες.

Δημιουργήθηκε η ΚΡΕΣΕΡ ,ξοδεύτηκαν δισεκατομμύρια ,αλλά όταν η ατολμία της κρατικής μηχανής επιτρέπει να λειτουργούν σφαγεία χωρίς να πληρούν τις στοιχειώδεις προδιαγραφές υγιεινής σφαγής ή να σφάζονται ζώα στις αυλές ή σε κρεοπωλεία, και όταν περνούσαν από τα σύνορα σφάγια σφαγμένα στο Κουμάνοβο με σφραγίδες Λειψίας και διατέθηκαν στην αγορά των Σερρών και Θεσ/νίκης για ποια ποιοτική γεωργία μπορούμε να μιλάμε.

Γιατί δεν προχωράμε στην δημιουργία κρεαταγοράς στο Χορτερό όπου όλα τα εισερχόμενα στο Ν.Σερρών και εξερχόμενα σφάγια και ζώα θα παίρνουν το νόμιμο διαβατήριο για να φθάσουν στον καταναλωτή ?

Σέρρες 11 Μαΐου 2008

Σημείωση

(Η εισήγηση αυτή έχει παρουσιασθεί στην ημερίδα της 10-5-2008 στις Σέρρες
που πραγματοποίησε η εφημερίδα Μακεδονία με θέμα "οι προκλήσεις της νέας οικονομίας για τη γεωργία και την κτηνοτροφία).